Czym jest Trening Umiejętności Społecznych TUS i na czym polegają zajęcia?
TUS to skrót od Treningu Umiejętności Społecznych, czyli zajęć, które skupiają się na nauce efektywnych sposobów funkcjonowania społecznego. Takie zajęcia stanowią odpowiedź na problemy z komunikacją czy relacjami międzyludzkimi, które stają się coraz powszechniejsze.
Programy TUS realizuje się w szkołach, a także w placówkach terapeutycznych i organizacjach, które zajmują się zdrowiem psychicznym. Co warto wiedzieć na ten temat?
Czym jest TUS?
Trening Umiejętności społecznych to forma pracy z różnymi grupami wiekowymi, której celem jest:
- poprawa umiejętności komunikacyjnych (umiejętności słuchania, zadawania pytań, reagowania na wypowiedzi innych osób),
- rozwój umiejętności prospołecznych (umiejętność stawiania granic, nawiązywania kontaktu wzrokowego, pomagania innym),
- zdobycie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach (proszenie o pomoc, asertywność),
- rozwój sfery emocjonalnej,
- budowanie własnej tożsamości, poczucia własnej wartości (świadomość swoich mocnych i słabszych stron, cech charakteru).
Zajęcia TUS mają poprawiać umiejętności komunikacyjne, a także umożliwiać dzieciom, młodzieży czy osobom dorosłym budowanie zdrowych relacji czy samodzielne rozwiązywanie konfliktów. Zdolności te są natomiast niezwykle ważne nie tylko w szkole, ale też w pracy i w codziennym życiu. Bez nich nie da się nawiązywać nowych, zdrowych relacji ani utrzymywać relacji już istniejących między innymi poprzez prawidłowe zarządzanie konfliktami.
Czym jest roczny plan pracy TUS i wpisy do dziennika TUS?
To dokument tworzony przez nauczyciela/terapeutę prowadzącego zajęcia TUS, zwykle na początku roku szkolnego. Roczny plan pracy TUS jest czymś w rodzaju „mapy drogowej” pracy z grupą i zawiera m.in.:
- cele ogólne i szczegółowe (np. rozwijanie umiejętności komunikacji, współpracy, radzenia sobie z emocjami),
- tematy poszczególnych spotkań (np. „Jak nawiązać rozmowę?”, „Co zrobić, gdy się złoszczę?”, „Zasady fair play”),
- przewidywane metody i formy pracy (gry, odgrywanie scenek, burza mózgów, zabawy integracyjne),
- planowane efekty (np. większa samodzielność w kontaktach rówieśniczych).
Plan taki ma zapewnić systematyczność i spójność działań w ciągu roku.
Natomiast wpisy do dziennika TUS to bieżąca dokumentacja prowadzonych zajęć. Najczęściej robi się je po każdych zajęciach i obejmują:
- datę i temat zajęć,
- krótki opis przebiegu (np. jakie ćwiczenia zostały zrealizowane),
- obecność uczniów,
- czasami również uwagi o aktywności grupy (np. „Uczestnicy chętnie brali udział w odgrywaniu scenek”, „Zwracano uwagę na przestrzeganie zasad”).
W praktyce wpisy te są częścią dokumentacji szkolnej/przedszkolnej, a ich szczegółowość zależy od wymagań placówki.
Napewno zainteresuje Cię:
- Roczny plan pracy TUS (Przedszkole) + wpisy do dziennika
- Roczny plan pracy TUS (Szkoła podstawowa) + wpisy do dziennika
- Roczny plan pracy TUS (Liceum i Technikum) + wpisy do dziennika
Które dzieci mogą potrzebować TUS?
Zajęcia TUS są wskazane w przypadku dzieci z zaburzeniami rozwoju i takimi trudnościami jak agresja, zagrożenie niedostosowaniem społecznym czy nawet nieśmiałość. Według badań, Trening Umiejętności Społecznych jest najbardziej efektywny w młodszych grupach – w przedszkolu (starszaki) oraz na etapie edukacji wczesnoszkolnej. Ważne jednak, aby grupa, z którą prowadzone są zajęcia, reprezentowała podobny poziom poznawczy, komunikacyjny i intelektualny.
Zasadniczo, wskazaniem do uczęszczania na zajęcia TUS są następujące trudności rozwojowe i zaburzenia:
- ADHD,
- autyzm,
- zaburzenia lękowe,
- zaburzenia zachowania,
- niepełnosprawność intelektualna,
- zagrożenie niedostosowaniem społecznym,
- zaburzenia opozycyjno-buntownicze.
Udział w TUS będzie korzystny także dla dzieci, które nie mają zdiagnozowanych chorób czy zaburzeń, ale są nieśmiałe, łatwo angażują się w konflikty lub reprezentują cechy introwertyka. Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, oceniając, jak dziecko funkcjonuje w określonych sytuacjach. Warto zwrócić przy tym uwagę na to, czy uczeń potrafi:
- nawiązywać kontakty,
- rozwiązywać konflikty,
- aktywnie słuchać,
- podtrzymywać rozmowę.
Czego można nauczyć się w ramach TUS?
Program TUS opracowywany jest indywidualnie w oparciu o diagnozę potrzeb grupy. Nie ma zatem stałej listy tematów, które poruszane są podczas zajęć. Najczęściej jednak trening pozwala opanować następujące umiejętności:
- kontrola postawy ciała, mimiki twarzy i tonu głosu podczas rozmowy,
- utrzymywanie odpowiedniego kontaktu wzrokowego,
- wybór odpowiednich tematów do rozmowy,
- doskonalenie “pierwszego wrażenia”,
- wybór odpowiednich aktywności,
- wspólna zabawa,
- dołączanie do zabawy,
- radzenie sobie z przegraną,
- wypracowywanie kompromisów,
- zapraszanie innych do zabawy,
- radzenie sobie z emocjami,
- reagowanie na negatywne emocje innych,
- radzenie sobie ze złością,
- rozładowywanie napięcia,
- rozpoczynanie, podtrzymywanie i zakończenie rozmowy,
- dbanie o odpowiednią mowę ciała,
- rozpoznawanie komunikatów nadawanych przez inne osoby,
- radzenie sobie w trudnych sytuacjach, np. przy zaczepkach ze strony rówieśników,
- reagowanie na trudne sytuacje,
- rozpoznawanie i rozwiązywanie konfliktów itd.
Jak wyglądają zajęcia TUS?
TUS to forma terapii grupowej, która opiera się na różnych technikach wspierających rozwój kompetencji interpersonalnych. Podczas pracy w gronie kilku osób uczestnicy treningu mogą uczyć się współpracy, a także okazywać sobie wsparcie czy też dzielić się pomysłami. Zajęcia grupowe pozwalają rozwijać więc umiejętności społeczne w praktyce.
W trakcie zajęć TUS prowadzone są ćwiczenia z zakresu komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Pozwala to wykształcić umiejętność przekazywania własnych myśli i uczuć, a także odbierania i interpretowania sygnałów wysyłanych przez inne osoby. Zajęcia obejmują też ćwiczenie empatii, czyli rozumienia perspektywy innych osób oraz naukę technik mediacyjnych i umiejętności negocjacyjnych, dzięki czemu uczestnicy uczą się w sposób konstruktywny rozwiązywać spory.
TUS to trening prowadzony przez terapeutę/trenera, ale nie ma on formy wykładu. Najczęściej stosowane techniki pracy z uczestnikami obejmują:
- przedstawienie wybranej umiejętności – czemu służy, jak ją wykorzystać,
- modelowanie umiejętności – przedstawienie, jak powinna wyglądać,
- scenki sytuacyjne (odgrywanie ról), które symulują różne sytuacje społeczne i pozwalają na praktyczne ćwiczenie umiejętności społecznych.
Poza odgrywaniem scenek, trenerzy mogą włączyć do programu zajęć TUS także:
- gry ruchowe,
- gry planszowe,
- projekty,
- zajęcia terenowe,
- omawianie doświadczeń, np. trudnych sytuacji, jakie przydarzyły się uczestnikom lub samemu trenerowi.
Gry na zajęciach TUS stanowią dobry sposób na naukę radzenia sobie z przegraną. Z kolei realizacja wspólnych projektów uczy współdziałania i wypracowywania kompromisów. Wszystkie aktywności są więc celowe, a ich różnorodność sprawia, że trening staje się ciekawszy dla wszystkich uczestników.
Jak długo powinien trwać TUS?
Zajęcia w ramach TUS odbywają się zwykle raz w tygodniu i mogą trwać od 30 do 90 minut, w zależności od zdolności uczestników do pracy w skupieniu. Ogólny czas trwania treningu uzależniony jest od sytuacji konkretnego dziecka. Jeśli uczestnik ma tylko jeden problem do przepracowania, wystarczające może okazać się kilka spotkań w grupie. W przypadkach bardziej skomplikowanych dzieci muszą brać udział w zajęciach nawet przez kilka lat. Dotyczy to zwłaszcza osób z autyzmem czy z ADHD.
Po każdej serii spotkań trener powinien ocenić postępy uczestnika. Jeżeli okaże się, że udało mu się wdrożyć zdobyte umiejętności, treningi mogą zostać zakończone. W ocenie sytuacji biorą więc udział także rodzice lub opiekunowie ucznia.
Jaki jest najlepszy wiek na rozpoczęcie TUS?
Jak zostało wspomniane, Trening Umiejętności Społecznych przebiega najefektywniej u młodszych dzieci – w wieku przedszkolnym. Przedszkolaki są podatne na uczenie się i rzadziej reagują negatywnie na zmiany. W wieku 2-5 lat maluchy bardzo intensywnie rozwijają się w sferze społecznej. Warto więc wykorzystać ten czas na doskonalenie takich kompetencji.
Jednocześnie nie oznacza to, że w przypadku starszych dzieci, młodzieży, a nawet osób dorosłych TUS będzie nieskuteczny. Ważne jest natomiast, aby uczestnik trafił do odpowiednio dostosowanej grupy (w podobnym wieku, z podobnymi potrzebami i na podobnym poziomie rozwoju intelektualnego).
Trening Umiejętności Społecznych Goldsteina
W ramach TUS bardzo często stosuje się model Treningu Umiejętności Społecznych wg A. Goldsteina, oparty na czterech zasadach:
- modelowanie,
- odgrywanie ról,
- udzielanie informacji zwrotnych,
- generalizacja, czyli transfer umiejętności.
Zdaniem Goldsteina bardzo ważnym narzędziem w ramach Treningu Umiejętności Społecznych jest modelowanie prawidłowego zachowania i ćwiczenie zdobytych umiejętności. W trakcie zajęć dzieci powinny nabywać kompetencje w bezpiecznych warunkach poprzez obserwację. Następnie należy omawiać z nimi pożądane sposoby reagowania i umożliwiać im ich wyćwiczenie. To ma sprzyjać generalizowaniu, a tym samym wykorzystywaniu zdobytych umiejętności w codziennym życiu – po zajęciach.
Modelowanie
Należy wiedzieć, że modelowanie to uczenie się przez naśladownictwo. Obejmuje ono trzy formy uczenia się:
- obserwacyjne, czyli nauka zachowań pozytywnych lub negatywnych poprzez obserwację,
- z efektem wyzwalającym i hamującym, czyli nauka na podstawie konsekwencji zachowań (np. nagradzanie za pomoc kolegom skutkuje przyjaznym stosunkiem do rówieśników, ale brak konsekwencji za zachowanie agresywne może skutkować agresją u innych dzieci),
- z ułatwieniem, czyli nauka zachowań, które są znane i nie wywołują negatywnych konsekwencji (np. dziecko obserwując jak ktoś radzi sobie w trudnej sytuacji, może zachować się podobnie w takich samych okolicznościach).
Jak powinno wyglądać odgrywanie scenek w ramach TUS?
Niezwykle ważnym elementem Treningu Umiejętności Społecznych jest odgrywanie ról przez wszystkich uczestników. W ramach takich ćwiczeń trener powinien poinformować dziecko, jakiej sytuacji dotyczy scena i jakie działania ma wykonać, aby odegrać swoją rolę.
Osoba trenująca może samodzielnie zdecydować, czy chce zagrać w danej scenie. Dzięki temu wykazuje zwykle większe zaangażowanie. Istotne jest także, aby po odegraniu scen uczestnik otrzymał aprobatę – nagrodę społeczną.
W trakcie odgrywania sceny uczniowi należy przypominać o stosowaniu techniki głośnego myślenia, czyli mówienia tego, co z reguły myśli się “po cichu”. W taki sposób trenujący może skupić się na realizowanych krokach, a jego obserwatorzy są w stanie lepiej zrozumieć, jakie decyzje podejmuje.
Początkowo, sceny najczęściej odgrywane są między uczniem a trenerem/nauczycielem. Z czasem uczestnicy mogą jednak sami wybierać dla siebie współaktorów, przy czym każdy powinien zachować prawo do odmowy zagrania w danej scenie.
Udzielanie informacji zwrotnych i generalizowanie
Ostatnimi formami pracy w ramach zajęć TUS są:
- udzielanie informacji zwrotnych,
- generalizowanie.
Udzielanie informacji zwrotnych obejmuje wskazówki dla ucznia, który odgrywał scenę, ćwicząc określone umiejętności. Trener powinien ocenić go w sposób szczegółowy, a także zastosować wzmocnienie społeczne (pochwałę). Informacje zwrotne mogą być skierowane także do grupy obserwatorów, np. poprzez ocenę zachowania ucznia odgrywającego rolę.
Generalizacja jest natomiast transferem umiejętności, czyli zastosowaniem ich poza grupą treningową. Do utrwalania zdobytych kompetencji stosuje się prace domowe, w ramach których należy określić z kim i gdzie uczeń będzie trenował nowe umiejętności. Generalizację można propagować także poprzez nagrody grupowe za stosowanie wykształconych zdolności w praktyce podczas zajęć.
Jeśli szukasz sprawdzonych produktów, które pomogą w codziennej pracy, zapraszam do zapoznania się z ofertą mojego sklepu! 😊
Powiązane produkty:
Co to jest rewalidacja? rodzaje, tematy, sprawozdanie i rezygnacja
Zestawy startowe dla Grup Przedszkolnych – dekoracje PDF
Doradztwo zawodowe – czym jest i jak powinno wyglądać?
Oligofrenopedagogika- co to jest i czym się zajmuje?
Dlaczego warto uczyć się języka polskiego?
Dlaczego warto uczyć się matematyki?