Czym jest diagnoza funkcjonalna dziecka?
Rolą nauczyciela, jak i rodziców jest wspieranie dziecka na każdym etapie jego rozwoju. Aby wsparcie to mogło być efektywne, konieczna jest wnikliwa obserwacja dziecka, jego zachowań, trudności, słabych i mocnych stron.
Taka obserwacja pozwala na wczesne zauważenie ewentualnych dysfunkcji i odpowiednie pokierowanie całym procesem edukacyjno-terapeutycznym. Narzędziem, które wspiera ucznia w wielokierunkowym rozwoju z uwzględnieniem jego mocnych i słabych stron – jest diagnoza funkcjonalna.
Czym jest ta diagnoza, jak przebiega proces diagnozowania i jak skonstruowany jest arkusz diagnozy funkcjonalnej dziecka? Czy taka diagnoza jest skuteczna i czy warto ją przeprowadzać? Tego dowiesz się z poniższego artykułu, a poniżej pobierzesz gotową przykładową diagnozę funkcjonalną dziecka, która znacznie ułatwi Ci przygotowanie swojej własnej diagnozy:
Diagnoza funkcjonalna dziecka- czym jest?
Diagnoza funkcjonalna dziecka zwana także zamiennie jako ocena funkcjonalna to proces oceny jego funkcjonowania w różnych obszarach takich, jak rozwój motoryczny, komunikacja, społeczność, emocje czy umiejętności adaptacyjne. Mówiąc innymi słowami, diagnoza funkcjonalna posiada wystandaryzowane pomoce i jest kompleksową oceną przeprowadzaną przez specjalistów- psychologów, pedagogów czy terapeutów zajęciowych.
Celem diagnozy funkcjonalnej jest głębsze zrozumienie potrzeb dziecka, identyfikacja jego mocnych i słabych stron. Jest to kluczowy krok w planowaniu odpowiednich strategii interwencji i wsparcia, które mogą pomóc dziecku w osiągnięciu pełnego potencjału rozwojowego.
Diagnoza funkcjonowania inaczej nazywana jest badaniem profilu psychoedukacyjnego. Określa ona poziom funkcjonowania dziecka w poszczególnych sferach rozwojowych, jego mocne i słabe strony, deficyty i potencjał rozwojowy. Do postawienia diagnozy wykorzystuje się specjalistyczne pomoce, specjalnie przygotowane pytania i formularze do tworzenia profilu rozwoju.
Diagnoza funkcjonalna opiera się na założeniu Lwa Wygotskiego o sferze najbliższego rozwoju. Mieszczą się w niej wszystkie potencjalne możliwości dziecka, które można wykorzystać w pracy terapeutyczno-rozwojowej.
Podczas diagnozy funkcjonalnej mogą być stosowane różne narzędzia i metody, w tym obserwacje, testy psychologiczne, wywiady z rodzicami i nauczycielami, a także ocena środowiska, w którym dziecko funkcjonuje. Ważne jest, aby proces ten był holistyczny i uwzględniał wszystkie aspekty życia dziecka.
Diagnoza dziecka przedszkolnego- kiedy jest przeprowadzana?
Diagnoza dziecka przedszkolnego odnosi się zwykle do określenia tzw. gotowości szkolnej. Gotowość ta obejmuje wiele różnych czynników, w tym rozwój emocjonalny, społeczny, zdolności poznawcze czy umiejętności językowe. Diagnoza dziecka przedszkolnego pod kątem gotowości szkolnej przeprowadzana jest na początku roku szkolnego, czyli w październiku lub w listopadzie, oraz tuż przed końcem roku szkolnego.
Diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym nie musi odnosić się do gotowości szkolnej. Zdarza się, że już na etapie przedszkolnym pojawiają się uzasadnione obawy dotyczące rozwoju dziecka. Mogą to być znaczące opóźnienia w mowie, trudności w interakcjach społecznych czy nieprawidłowości w zachowaniu.
Jeżeli dziecko wykazuje trudności w nauce lub funkcjonowaniu, diagnoza może być przeprowadzana w celu zidentyfikowania konkretnych potrzeb i zapewnienia odpowiedniego wsparcia. Takim wsparciem może być np. terapia mowy, terapia zajęciowa czy wsparcie psychologiczne.
Sfery skali rozwoju dziecka
Pod kątem metodycznym, diagnoza funkcjonalna (Profil Psychoedukacyjny) opiera się na 174 pytaniach, na podstawie których ocenia się poziom rozwoju dziecka. Wyróżniamy 7 sfer Skali Rozwoju- naśladowanie, percepcja, motoryka duża, motoryka mała, koordynacja wzrokowo-ruchowa, funkcje poznawcze oraz komunikacja, czyli mowa czynna i bierna.
Ponadto diagnoza funkcjonalna umożliwia także diagnozę zachowań dziecka w sferze nawiązywania kontaktów, zainteresowania zabawą i przedmiotami, reakcji na mowę i bodźce. Postawiona diagnoza umożliwia skutecznie wspieranie rozwoju i usprawnianie każdej funkcji zgodnie z aktualnym poziomem rozwoju dziecka.
Na podstawie diagnozy funkcjonalnej tworzy się także indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne dla dziecka od 6 miesięcy do 7 lat. Jeśli u dziecka powyżej tego wieku pewne funkcje pozostają na poziomie niższym niż 7 lat, program można stosować u dziecka do 12 roku życia.
Jak przebiega proces diagnostyczny?
Proces diagnostyczny w ocenie funkcjonalnej dziecka przebiega w oparciu o pewne stałe procedury. Bardzo ważnym elementem jest wywiad z rodzicami dziecka, gdyż to oni właśnie znają swoje dziecko najlepiej.
Ponadto, podczas diagnozy wykorzystuje się obserwację dziecka podczas swobodnej zabawy z rodzicami, zwracając uwagę na zainteresowanie zabawą, nawiązywanie kontaktu z rodzicem, reakcje dziecka na mowę i inne bodźce, gdyż w takiej sytuacji dziecko czuje się najbezpieczniej i zachowuje się w najbardziej naturalny dla siebie sposób.
Następnie organizowane są 2 do 4 spotkań, podczas których obserwuje się dziecko w sposób kierowany. Po zakończeniu spotkań wyniki diagnozy przekazywane są rodzicom w formie raportu z przeprowadzonego badania.
Arkusz obserwacyjny przykładowej diagnozy dziecka
Przykładowa diagnoza funkcjonalna dziecka obejmuje pełen zakres obserwacji ucznia. Obecnie najczęściej stosowany jest model diagnozy psychopedagogicznej. Można ją określić jako medyczny lub ilościowy. Podstawą jest tu rozpoznanie pewnej dysfunkcji, która zaburza rozwój dziecka. W wyniku diagnozy powstaje pewnego rodzaju obraz kliniczny, opis mocnych i słabych stron ucznia.
Za znacznie skuteczniejszy uważa się jednak model jakościowy, który skupia się nie tyle na problemie stricte samego ucznia, a raczej na występujących w jego otoczeniu barierach. Diagnosta określa, czego dziecko potrzebuje, by funkcjonować lepiej.
Podstawą jest tu sprawdzenie środowiska dziecka, obserwacja tego, jak radzi sobie ono w kontaktach z rówieśnikami, w klasie, podczas zajęć. Wciąż jednak w modelu tym brakuje indywidualnego wsparcia dziecka. Najbardziej optymalnym modelem, który łączy w sobie dwa poprzednie, a jednocześnie skupia się na indywidualnym wsparciu ucznia, jest diagnoza funkcjonalna o holistycznym podejściu.
Postawiona w ramach procesu diagnostycznego diagnoza z jednej strony wskazuje konkretne trudności i ograniczenia ucznia, a z drugiej strony podsuwa rozwiązania, jak dostosować otoczenie dziecka, by wspierać jego rozwój w wielokierunkowy sposób.
Czy diagnoza funkcjonalna jest skuteczna?
Prawidłowo przeprowadzona diagnoza funkcjonalna skupiona na uczniu, jego potrzebach i sposobach na ich zaspokojenie jest nieocenionym wsparciem w wielokierunkowym rozwoju młodego człowieka. Poznając jego słabsze strony i dysfunkcje, możemy łatwiej wspierać te mocne strony i wykorzystywać pełen potencjał rozwojowy.
Oczywiście, kluczowa dla powodzenia całego procesu diagnostycznego jest współpraca z rodzicami dziecka, jak również współpraca z samym uczniem. Diagnoza funkcjonalna posiada ogromny potencjał dla efektywnej pomocy dziecku, bez względu na trudności, z jakimi się zmaga.
Zaspokojenie podstawowych, jak i tych bardziej złożonych potrzeb może skutkować widoczną poprawą w funkcjonowaniu ucznia zarówno w środowisku domowym, szkolnym, jak i w kontaktach z rówieśnikami.
- Czym jest diagnoza funkcjonalna dziecka? - 2024-04-22
- Innowacje pedagogiczne – przykłady i rodzaje - 2024-04-22
- Nagrody dla nauczycieli – lista 2024 - 2024-04-21